Ngày 31/7/2025, Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam đã tổ chức Hội thảo “Xây dựng các nội dung quy định pháp luật, cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh, giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực hàng hải để thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26”, với sự tham gia của nhiều chuyên gia, cơ quan quản lý nhà nước, các trường đại học, viện nghiên cứu và đại diện doanh nghiệp cảng biển, vận tải biển và cơ sở đóng mới và sửa chữa tàu biển.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Lê Minh Đạo - Phó Cục trưởng Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của ngành hàng hải trong thương mại toàn cầu cũng như trong tiến trình phát triển kinh tế xanh của Việt Nam.
Ông Lê Minh Đạo - Phó Cục trưởng Cục HHĐTVN phát biểu khai mạc tại Hội thảo
Ông cho biết: “Ngành hàng hải là huyết mạch của thương mại quốc tế, đảm nhiệm hơn 80% tổng lượng hàng hóa vận chuyển trên toàn cầu. Tuy nhiên, bên cạnh vai trò thiết yếu đó, lĩnh vực này cũng là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính, đồng thời tiềm ẩn rủi ro về ô nhiễm môi trường biển và sự cố tràn dầu”.
Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với cuộc khủng hoảng khí hậu ngày càng nghiêm trọng, cộng đồng quốc tế đang thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi sang mô hình phát triển xanh, thông minh và phát thải thấp trong ngành hàng hải. Ông Đạo khẳng định với vị trí địa lý chiến lược nằm trên tuyến hàng hải quốc tế và tiềm năng to lớn về kinh tế biển, Việt Nam có cơ hội lớn để trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa quan trọng của khu vực.
Ông cũng chỉ ra rằng sản lượng hàng hóa qua hệ thống cảng biển Việt Nam đã duy trì mức tăng trưởng bình quân 14%/năm trong những năm gần đây, thể hiện rõ nhu cầu phát triển đội tàu và dịch vụ logistics biển là rất lớn. Tuy nhiên, đi cùng với đó là sức ép ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn môi trường quốc tế.
Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ với cộng đồng quốc tế tại Hội nghị COP26 khi lần đầu tiên tuyên bố mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Theo ông Đạo, đây là dấu mốc quan trọng, thể hiện quyết tâm chính trị cao của Chính phủ, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với ngành hàng hải trong việc tái cơ cấu hoạt động, nâng cao năng lực cạnh tranh, ứng dụng công nghệ sạch và hoàn thiện thể chế, chính sách quản lý.
Ông cũng nhấn mạnh một trong những sáng kiến tiêu biểu được đề xuất tại COP26 là Tuyên bố Clydebank về phát triển các hành lang vận tải biển không phát thải một định hướng chiến lược dài hạn nhưng đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức về công nghệ, hạ tầng và thể chế, đặc biệt với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam.
Cập nhật tình hình quốc tế, ông Đạo cho biết: “Tháng 7/2023, Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) đã chính thức thông qua Chiến lược sửa đổi về giảm phát thải khí nhà kính từ tàu biển. Ủy ban Bảo vệ môi trường, Tổ chức Hàng hải quốc tế cũng đã xem xét và thông qua dự thảo sửa đổi Phụ lục VI của MARPOL liên quan đến bổ sung các quy định về Khung Net-Zero của IMO, dự kiến sẽ được chính thức thông qua tại phiên họp đặc biệt (MEPC/ES.2) của Tổ chức Hàng hải quốc tế sẽ diễn ra từ ngày 14 đến 17 tháng 10 năm 2025. Hiện nay, nhiều quốc gia đã có bước đi rất cụ thể như áp dụng thuế carbon, kiểm soát tiêu thụ nhiên liệu, phát triển tàu sử dụng nhiên liệu thay thế và đầu tư cảng biển xanh.”
Từ đó, ông kết luận, ngành hàng hải Việt Nam không thể đứng ngoài tiến trình chuyển đổi đó. Việc chủ động rà soát, xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế chính sách phù hợp là bước đi mang tính sống còn để đảm bảo ngành hàng hải không chỉ thích ứng với xu thế toàn cầu mà còn thực sự đóng góp vào việc thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng “0” của quốc gia.
Tại Hội thảo bà Trần Thị Tú Anh - Phó Trưởng phòng Khoa học Công nghệ và Môi trường, Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam đã trình bày báo cáo Xây dựng các nội dung quy định pháp luật, cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy về chuyển đổi xanh, giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực hàng hải để thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP 26, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng các quy định pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, cơ chế chính sách và hợp tác quốc tế để thúc đẩy chuyển đổi xanh, giảm phát thải trong lĩnh vực hàng hải.
Một trong những điểm nổi bật của hội thảo là loạt tham luận chuyên sâu đến từ đại diện doanh nghiệp, hiệp hội cảng biển và hiệp hội chủ tàu. Ông Nguyễn Xuân Kỳ - đại diện Hiệp hội Cảng biển Việt Nam đã trình bày tham luận với chủ đề: “Ảnh hưởng của khung quy định Net-Zero đối với ngành hàng hải Việt Nam”. Tham luận phân tích toàn diện các tác động đa chiều từ những chính sách môi trường mới của EU, Hoa Kỳ và khu vực châu Á đối với hoạt động logistics, xuất nhập khẩu và chuỗi cung ứng vận tải biển của Việt Nam.
Ông Kỳ nhấn mạnh, khung Net-Zero mới của IMO sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho các hãng tàu đầu tư vào các loại nhiên liệu sạch như LNG, methanol xanh, ammonia và hydrogen. Thực tế trong 5 tháng đầu năm 2025 đã cho thấy xu hướng này đang gia tăng rõ rệt. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các cảng biển Việt Nam phải nhanh chóng đổi mới công nghệ và cơ sở hạ tầng, hướng tới mô hình cảng xanh nếu không muốn đánh mất lợi thế cạnh tranh.
Ông cũng nhận định, việc điều chỉnh chính sách kịp thời và nâng cao năng lực tuân thủ tiêu chuẩn môi trường quốc tế chính là yếu tố then chốt bảo đảm năng lực cạnh tranh quốc gia. Trên tinh thần đó, ông đề xuất Bộ Xây dựng và Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam lựa chọn một số cảng nước sâu tại Cái Mép và Lạch Huyện để thí điểm lộ trình chuyển đổi sang cảng xanh, làm cơ sở nhân rộng cho toàn ngành hàng hải trong tương lai.
Ông Nguyễn Xuân Kỳ, đại diện Hiệp hội Cảng biển Việt Nam trình bày tham luận
Trong phần trình bày tham luận với chủ đề “Giải pháp điện bờ - Phát triển xanh cùng ngành hàng hải Việt Nam”, ông Võ Trí Dũng - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần PortoNova – nhấn mạnh tầm quan trọng của việc triển khai đồng bộ hệ thống cấp điện bờ tại các cảng biển nhằm giảm thiểu phát thải khí nhà kính từ tàu trong thời gian neo đậu. Giải pháp này không chỉ đóng góp thiết thực vào mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (Net-Zero) mà còn nâng tầm hình ảnh cảng biển Việt Nam theo hướng xanh, hiện đại và thông minh trong khu vực.
Ông Dũng cũng thẳng thắn chỉ ra rằng, các dự án bảo vệ môi trường như hệ thống điện bờ thường khó đạt hiệu quả tài chính trong ngắn hạn, đòi hỏi thời gian thu hồi vốn dài và chi phí đầu tư lớn. Thêm vào đó, đại diện của Công ty PortoNova nhận định giải pháp điện bờ sắp tới có thể là yêu cầu bắt buộc đối với các cảng. Do đó, rất cần có sự hỗ trợ từ các quỹ tài chính xanh quốc tế cùng với cơ chế chính sách linh hoạt của Nhà nước, bao gồm chấp nhận thời gian hoàn vốn dài hơn, ưu đãi tín dụng và khuyến khích hợp tác công - tư để tạo điều kiện cho doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư và triển khai các mô hình cảng xanh hiệu quả, bền vững.
Ông Võ Trí Dũng - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần PortoNova trình bày tham luận
GS.TS. Nguyễn Hồng Thao - Thành viên Uỷ ban luật quốc tế của Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2017-2022 và 2023-2027 cho rằng báo cáo “Xây dựng các nội dung quy định pháp luật, cơ chế chính sách nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh, giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực hàng hải để thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26” của Cục HHĐTVN đã nêu bật và phân tích sâu sắc những thay đổi pháp lý đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu, tuy nhiên cần tập trung vào ba trụ cột chính: năng lượng, đội tàu xanh, và yếu tố con người “thuyền viên xanh”.
GS.TS. Nguyễn Hồng Thao - thành viên Uỷ ban luật quốc tế của Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2017-2022 và 2023-2027 phát biểu tại Hội thảo
GS.TS. Nguyễn Hồng Thao cũng chỉ ra rằng, các quy định của Tổ chức Hàng hải quốc tế hiện nay chủ yếu tập trung vào đội tàu quốc tế, với hàng loạt các quy định như chỉ số EEDI, EEXI, chỉ số cường độ carbon (CII)... Tuy nhiên, đội tàu thủy nội địa vốn chiếm khoảng 30% tổng lượng phát thải trong lĩnh vực hàng hải lại chưa được chú trọng đúng mức. Đây là nhóm tàu thuộc phạm vi chủ quyền quốc gia, do đó cần có sự điều chỉnh chính sách riêng và tập trung kiểm soát phát thải hiệu quả hơn. Trước sự thay đổi nhanh chóng của khoa học, công nghệ và xu hướng pháp lý toàn cầu, GS.TS. Nguyễn Hồng Thao cho rằng đã đến lúc cần xem xét sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hàng hải Việt Nam để theo kịp yêu cầu phát triển xanh, phát thải thấp và ứng dụng kỹ thuật mới trong lĩnh vực vận tải biển.
TS. Nguyễn Thị Như Mai, nguyên Hàm Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ nhấn mạnh rằng việc xây dựng khung chính sách, pháp luật về chuyển đổi xanh trong ngành hàng hải, trong đó có sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hàng hải Việt Nam, các luật khác có liên quan, các tiêu chuẩn, quy chuẩn ... là hết sức cần thiết nhằm bảo đảm sự tương thích với Chiến lược giảm phát thải khí nhà kính của Tổ chức Hàng hải Quốc tế và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong giai đoạn mới. Bà đánh giá cao nỗ lực của Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam trong việc thúc đẩy chuyển đổi năng lượng xanh trong lĩnh vực hàng hải, đặc biệt là việc nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm của các quốc gia để xây dựng các đề xuất chính sách.
TS. Nguyễn Thị Như Mai, nguyên Hàm Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ
TS. Nguyễn Thị Như Mai nhấn mạnh, hàng hải là ngành có mức độ hội nhập quốc tế rất cao, đi đầu trong việc ban hành Bộ luật chuyên ngành. Tuy nhiên, khung thể chế hiện hành nói chung và Bộ luật Hàng hải nói riêng, vẫn còn bất cập, thiếu, chưa theo kịp xu thế phát triển. Đáng lưu ý, các nội dung quan trọng như hệ thống điện bờ, nhiên liệu mới, kinh tế tuần hoàn... chưa được đề cập hoặc quy định cụ thể trong các luật, các quy chuẩn, tiêu chuẩn và các văn bản hướng dẫn thực hiện.
Để hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, bà kiến nghị, nội dung báo cáo “Xây dựng các nội dung quy định pháp luật, cơ chế chính sách nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh, giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực hàng hải để thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26” của Cục HHĐTVN cần bổ sung các căn cứ pháp lý như: Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm, cam kết giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam và các nghị quyết, định hướng lớn của Đảng. Việc xây dựng chính sách cần có lộ trình rõ ràng, xác định thứ tự ưu tiên, đảm bảo tính khả thi và cấp thiết. Bên cạnh đó, các chính sách không thuộc thẩm quyền của Bộ Xây dựng có thể được kiến nghị phối hợp xây dựng với các bộ, ngành liên quan như Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tài chính, Bộ Công Thương. Đồng thời, TS. Nguyễn Thị Như Mai cũng đề xuất tiếp tục triển khai thí điểm mô hình cảng biển xanh và từng bước nhân rộng trên toàn hệ thống nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh hiệu quả, thực chất.
PGS.TS. Nguyễn Minh Đức - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Hàng hải Việt Nam đánh giá cao tinh thần chủ động, trách nhiệm của Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam trong thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh. Ông nhận định, tiến trình chuyển đổi xanh trong lĩnh vực hàng hải và đường thủy hiện vẫn tương đối chậm, trong khi nhu cầu đào tạo và chuẩn hóa nguồn nhân lực đang ngày càng cấp thiết. Các cơ sở đào tạo đã chủ động xây dựng, điều chỉnh chương trình đào tạo để tích hợp nội dung về chuyển đổi xanh, song hiện vẫn chưa có sự đồng bộ, thống nhất. Nhiều nội dung đào tạo, huấn luyện chưa đủ điều kiện để cấp chứng chỉ do hạn chế đầu tư trang thiết bị huấn luyện, hệ thống mô phỏng theo yêu cầu, chẳng hạn như cho thuyền viên làm việc trên các tàu sử dụng nhiên liệu kép. Do đó, nhiều thuyền viên Việt Nam đang phải tham gia các khóa đào tạo ở nước ngoài với chi phí cao. Trường cũng đã chủ động tiếp cận và triển khai một số chương trình, dự án nghiên cứu liên quan đến chuyển đổi xanh đối với đội tàu Việt Nam. Tuy nhiên, theo ông Đức, hiện nay vẫn còn thiếu các cơ chế, chính sách hỗ trợ cho việc chuyển giao công nghệ và ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học vào thực tiễn. Ông đề xuất Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam cần lập một kế hoạch hoặc chương trình chuyên biệt, tập trung nghiên cứu, xây dựng và trình cơ quan có thẩm quyền ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia liên quan đến yêu cầu về kỹ thuật, an toàn và bảo vệ môi trường, cũng như đề xuất ban hành khung chương trình đạo tạo, huấn luyện thống nhất nhằm tạo nền tảng pháp lý cho quá trình chuyển đổi xanh trong ngành.
Ông Nguyễn Ngọc Ánh - Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Hàng hải Việt Nam khẳng định Tổng công ty luôn quan tâm, tham gia nghiêm túc vào các chương trình hội thảo, nghiên cứu liên quan đến chuyển đổi xanh và giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực hàng hải. Theo ông Ánh, việc các cảng có khả năng cấp điện bờ cho tàu sẽ góp phần đáng kể trong việc giảm phát thải khí nhà kính, hạ thấp chỉ số cường độ các-bon của đội tàu. Tuy nhiên, tại một số cảng đã được đầu tư và vận hành từ lâu, việc lắp đặt và tích hợp hệ thống điện bờ gặp không ít khó khăn do hạn chế về mặt thiết kế và hạ tầng. Ông nhấn mạnh, thách thức lớn nhất hiện nay đối với quá trình chuyển đổi xanh là chi phí đầu tư rất cao. Vì vậy, ông đề nghị Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền sớm xây dựng cơ chế chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp cảng, hãng tàu tiếp cận nguồn tài chính ưu đãi, tín dụng xanh và các nguồn tín dụng hỗ trợ, ưu đãi cho mục tiêu xanh, tái cơ cấu đội tàu, đồng thời hoàn thiện khung pháp lý đủ mạnh để thúc đẩy quá trình chuyển đổi. Ngoài ra, ông Ánh cũng cho rằng, để đạt được mục tiêu giảm phát thải bền vững, Nhà nước cần ưu tiên đầu tư nâng cấp hạ tầng kết nối, hệ thống luồng hàng hải và cảng biển những yếu tố then chốt góp phần tăng hiệu quả vận hành và giảm phát thải cho toàn chuỗi logistics hàng hải.
Phát biểu tổng kết hội thảo, ông Lê Minh Đạo - Phó Cục trưởng Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam - đánh giá cao tinh thần trách nhiệm, thẳng thắn và xây dựng của các đại biểu. Ông nhấn mạnh rằng, những ý kiến được chia sẻ không chỉ phản ánh đầy đủ các thách thức mà ngành hàng hải đang phải đối mặt trong tiến trình chuyển đổi xanh, mà quan trọng hơn, đã gợi mở nhiều hướng đi thực tiễn, có giá trị ứng dụng cao trong xây dựng chính sách. “Các nội dung thảo luận hôm nay sẽ là nền tảng quan trọng để Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam tiếp tục hoàn thiện các đề xuất trình Bộ Xây dựng và các cấp có thẩm quyền, nhằm cụ thể hóa lộ trình phát thải ròng bằng ‘0’ vào năm 2050. Chúng tôi đặc biệt ghi nhận các kiến nghị liên quan đến sửa đổi Bộ luật Hàng hải, ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về tàu biển sử dụng nhiên liệu thay thế và điện bờ, đồng thời báo cáo cấp thẩm quyền có cơ chế tài chính xanh hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ,” ông Đạo phát biểu.
Kết thúc hội thảo, ông Lê Minh Đạo trân trọng gửi lời cảm ơn đến các chuyên gia, diễn giả và toàn thể đại biểu đã tham gia, đóng góp những ý kiến sâu sắc và tâm huyết cho thành công chung của chương trình và giao Tổ công tác tiếp thu ý kiến, kết quả tại Hội thảo để đề xuất xây dựng lộ trình hoàn thiện hệ thống VPQPPL chuyên ngành phục vụ mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính theo cam kết của Việt Nam tại COP26.
Hội thảo khép lại trong không khí cởi mở, trách nhiệm và đồng thuận cao, thể hiện rõ quyết tâm chung của các bên liên quan trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh cho ngành hàng hải.
Sự thống nhất về nhận thức và hành động tại hội thảo cũng đã khẳng định rõ: chuyển đổi xanh không chỉ là xu hướng mà là con đường tất yếu để ngành hàng hải Việt Nam phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập hiệu quả vào chuỗi cung ứng toàn cầu, trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang đặt ra những thách thức ngày càng lớn.
Toàn cảnh hội thảo
Phòng KHCNMT, Cục HHĐTVN
